سالمونلا - Salmenellosis
عامل این بیماری نوعی باکتری می باشد و غالبا پرندگان زینتی و دریایی ، کبوتر و طوطیان را آلوده می کند. در بعضی از پرندگان مانند مرغابی و ماکیان عامل بیماری میتواند جنین داخل تخم را هم آلوده نماید.
در پرندگان قفسی که تخم گذاری آنها در لانه یا آشیانه انجام می شود ، این بیماری بیشتر به طور ارثی از پدر و مادر به فرزندان منتقل می گردد. بیماری بیشتر در پرندگان جوان و جوجه ها دیده می شود .
آلودگی پرندگان بالغ از سه طریق امکان پذیر است :
1- آلوده شدن غذا و آب پرنده توسط پرندگان وحشی
2- تماس پرندگان موجود در مکان نگهداری با پرنده تازه وارد آلوده به بیماری
3-انتقال بیماری توسط فرد ویزیتوری که با پرنده آلوده در تماس بوده است
توسعه و پیشرفت بیماری در یک محیط نگهداری و پرورش پرندگان میتواند با رعایت نکردن عوامل بهداشتی گسترش یابد..
علایم کلینیکی:
در یک اپیدمی بیماری ، شدت بیماری و سیر آن بسته به منابع ابتلاء و سن پرنده که اول مبتلا شده است فرق می کند . همچنین شدت آن به نوع سالمونلاها نیز متغییر است.
به طور مثال موقعی که تخم مرغ آلوده به پدر و مادر و جوجه خورانده می شود ، بالغین کمتر صدمه می بینند. اما مرگ در زرده به وقوع می پیوندد.
جوجه های به دست آمده نیز اعلب ضعیف و نحیف هستند. جوجه های جوانتر که سن آنها کمتر از یک هفته است بیشتر حساس اند. خون و سایر نسوج ، فضله جنین جوجه ها و ترشحات پدر و مادر آنها مملو از میکروب است. میزان تبدیل تخم ها به جوجه نیز پایین آمده و به 10 درصد میرسد . جوجه های به دست آمده نیز قبل از اینکه آشیانه را ترک کنند ، تلف می شوند. اغلب آنها نیز جثه ای ریز، ضعیف و عقب افتاده دارند و بدقیافه اند.
بعضی مواقع تصور می شود که تعداد مبتلایان کم است ولی موقعی که مرده پرنده بالغ در قفس پیدا می شود و میزان تبدیل تخم ها به جوجه در اکثر آشیانه ها کم می شود ، باید موضوع را جدی گرفت.
بیماری از چند روز تا دو هفته پس از خوردن غذای آلوده شروع می شود. بسته به میزان وجود میکروب و نوع پرنده ، علائم کلینیکی ظرف یک تا دو روز تا چند هفته ظاهر می شود. ده روز پس از مشاهده اولین علائم ، تلفات بروز می کند که امکان دارد تا 90 در صد پرندگان موجود در یک مکان تلف شوند. علائم بیماری از افسردگی تا مرگ ناگهانی متغییر است . معمولا یک تا سه روز پرنده ها احساس سرما می کنند . در نتیجه اعلب بهم می چسبند و می لرزند. پرها خشن و ژولیده شده و حالتی برگشته و به طرف بالا پیدا می کنند ، میزان مصرف آب و دان کم می شود و در نتیجه پرنده لاغر شده ، تند تند نفس کشیده ، دل دل می زنند. فضله به صورت اسهال آبکی ، زرد و سبز کم رنگ که اغلب خاکستری و خون آلوده است تغییر می کند و پرهای اطراف مقعد را بهم می چسباند.
چشمها بسته شده و بلافاصله قبل از مرگ ، حیوان نابینا می شود. ناراحتی های عصبی مانند تورم مغز و حالت تشنج بروز می کند. غالبا کبوتران علاوه بر علائم فوق الذکر آرتریت به خصوصی در مفاصل بالها پیدا می نمایند.
تشخیص بیماری:
تنها با اتکاء به علائم کلینیکی نمیتوان تشخیص را قطعی کرده بلکه باید با جدا کردن میکروب از خون و یا جراحات پرنده مرده ، بیماری را ثابت و مشخص کرد. آزمایش مدفوع پرنده های زنده که ناقل بیماری هستند ، به تشخیص کمک می کند ولی برای این منظور احتیاج به آزمایشگاه مجهز است.
معالجه و پیشگیری:
ضد عفونی کردن مکان نگهداری پرندگان برای چندین بار در مدت زمانی طولانی در حالیکه خالی از پرنده باشد. بهترین تجویز درمانی ، شامل فورازولیدن و اسپکتینومایسین است. سولفانامید ، بخصوص سولفادیمیدین و سولفادیازین موثرند. تتراسایکلین و کلرامفنیکل و نئومایسین کمتر موثرند. بهتر است چند دارو را با هم مصرف کرد یا اینکه پس از آنتر بیوگرام دارو را تجویز کرد. بعضی از دامپزشکان اتوواکسن ساخته و مصرف کرده اند که موثر بوده است.
بهترین فاکتورهای پیشگیری ، رعایت اصول بهداشتی ، تمییز کردن ، ضد عفونی مرتب ، خرید دان از محل مطمئن ، پزهیز از تجمع طیور و جدا نگهداشتن پرندگان تازه خریداری شده از دیگران است
آبله ، POX
سالهاست که آبله پرندگان شناخته شده است. در ابتدا آنرا یک بیماری منحصر از سایر بیماریها می دانستند. ملاحظه شده در پرندگانی که به صورت گروهی در یک مکان نگهداری می شوند بیماری بروز می کند. آبله پرندگان شبیه آبله سایر پستانداران و انسان است . مانند آنها زخم هایی ایجاد می کند ولی به انسان و سایر پستانداران سرایت نمی کند. شدت بیماری بر حسب نوع میزبان متفاوت است. بعضی از آنها در نوع به خصوصی خطرناکتر هستند و در بعضی دیگر حتی قادر به ایجاد بیماری نیستند و یا اگر پرنده ای به آن مبتلا شود در آن امنیت ایجاد می کند. تحریک و تولید آنتی بادی بستگی به نوع ویروس دارد. پرندگانی که به بیماری مبتلا می شوند ، پس از بهبودی ، امنیت دائمی کسب می کنند. بعضی از انواع ، حتی به حالت خفیف بیماری مبتلا می شوند و امنیت بر ضد یک یا چند نوع آبله پیدا می کنند. مثلا نوع کبوتری ، هم کبوتر و هم قناری را از ابتلای به آبله حفظ می کند. ویروس قناری که بیماری شدید با تلفات زیاد در قناری تولید می کند ، در کبوتر و سایر پرندگان بیماری شدیدی ایجاد نمی کند و در مقابل امنیت بسیار خوبی در کبوتر و سایر طیور به وجود می آورد.
علائم کلینیکی بیماری:
آبله ابتدا پوست و اعضا زیر پوست سر و حفره های مربوطه را آلوده می کند. .ویروس در سلولهای پوست ، رشد نموده و تکثیر می شود. سپس آنها را تخریب کرده ، می ترکاند و در نتیجه ، ترشح لنف را تحریک می کند. زخم های پوست متورم می شوند و حالت طاول به خود می گیرند که به اندازه های مختلف و جدا از هم قرار می گیرند. طاولها پر از مایع و مملو از ویروس می باشند. پس از ترکیدن تاول ها پوست روی آنها زرد رنگ و نکروتیک می گردد. این زخم ها در اثر آلودگی ثانویه متورم و شکل زگیل به خود می گیرند و گاهی نیز زخم ها در اثر آلودگی باکتریها باعث نکروز می گردد.
ترشحات چشمها ، پلکها را بهم می چسباند و پرنده نابینا می شود. گاهی نیز هجوم خون شدید در چشم بوجود می آید. تورم پلک چشم یک حالت پف کرده به چشم میدهد و ترشحات صاف از چشم جاری میگردد.
پلک سوم به طرف وسط چشم کشیده می شود . به طوری که نصف آن بسته به نظر میرسد. پرهای اطراف سر غالبا آلوده و کثیف می شوند. اشتها کم و گاهی به کلی قطع میگردد. با این حال اشتها در بعضی از پرندگان طبیعی می ماند. ولی در عرض چند روز ممکن است تمامی جمعیت پرنده ها در یک مکان نگهداری آلوده شوند. چشم آنهایی که از همه زودتر مبتلا می شوند دارای ترشحات غلیظ و چرکی است.
همچنین زخم هایی در نزدیک بینی و منقار و سایر نواحی نرم تولید می شود که در کبوتر و قناری مشابه آنها در روی پا و گاهی بال نیز ایجاد می شود. پس از اینکه پوست روی زخم ها افتاد ، جای آنها باقی می ماند. گاهی این زخمها در دهان ، حنجره و قسمت های مخاطی دیده می شود که سفید رنگ و متورم است. گاهی لایه هایی از سلولهای مرده به وجود آمده و حالت دیفتریک به خود میگیرد. سپس با انباشتگی و بهم پیوستگی سلولها مخاط ورق ورق می شود و کنده شده و می افتد و زیر آنها نسوج تازه و قرمز رنگ نمایان میگردد.
موقعی که زخم آبله در حنجره ایجاد می شود ، نفس کشیدن پرنده مشکل میگردد. اغلب نفس نفس می زند. این حالت همزمان با ورود ویروس در خون ایجاد می شود ولی اگر شدت ویروس و یا مقدار آن زیاد باشد پرنده تلف میگردد. اکثرا شدت ویروس زیاد نیست و در نتیجه مرگ کمتر اتفاق می افتد. در حالات شدید آبله در قناری ، ویروس در داخل سلول رشد کرده و تکثیر می شود. در نتیجه در نسوج داخل و همچنین در پوست و مخاطات ، ترشحاتی که گاهی صاف و زمانی خونی است بوجود می آید. در ضمن تورم ریه هم دیده می شود.
معالجه و پیشگیری:
به طور کلی داروی اختصاصی برای معالجه بیماریهای ویروسی وجود ندارد. پیشگیری به شکل واکسیناسیون ، بهترین روش کنترل بیماری است. برداشت زخم های پوستی و شتشو با جوش شیرین 5 درصد وبرداشت زخم های دیفتریک از مخاطات و مالیدن گلسیرین یده در محل زخم ، شتشوی چشم با یک تا 2 درصد نمک ، مالیدن آنتی بیوتیک های قوی به داخل چشم ، همچنین استفاده از پماد اکسی تتراسیکلین و یا کلراتتراسیکلین چشمی ، به بهبودی چشم کمک می کند که تا یک هفته ممکن است طول بکشد. اگر هجوم خون شدید باشد ، شتشو با چایی پر رنگ با دمای 40 درجه کمک خواهد کرد. بهترین روش پیشگیری ، مایه کوبی در کشاله بال با واکسن استیل است.
آبله غالبا در کشورهای مناطق گرمسیری و معتدل بروز کرده و در کشورهای سردسیر تنها در فصل تابستان شایع و عمدتا به وسیله حشرات منتقل میگردد. البته پرندگان وحشی نیز در گسترش بیماری نقش دارند. گرچه انتقال بیماری اغلب مستقیم صورت میگیرد ولی گاهی در اثر غذای آلوده نیز امکان سرایت بیماری وجود دارد.
